عریف چاقی سازمان بهداشت جهانی چاقی را به این شکل تعریف می‌کند: “اضافه‌وزن و چاقی به‌عنوان تجمع غیرطبیعی یا بیش‌ازحد چربی که خطری برای سلامتی ایجاد می‌کند، تعریف می‌شود.” برای اینکه بفهمیم چاق هستیم یا نه، محققان شاخصی به نام BMI (شاخص توده بدنی) را تعریف می‌کنند که در ادامه‌ی مطلب عوارض چاقی با آن بیشتر آشنا خواهیم شد. سازمان بهداشت جهانی به‌صورت کلی می‌گوید: اگر شاخص توده بدنی در فردی بیش از ۲۵ باشد، او دارای اضافه‌وزن بوده و اگر بالای ۳۰ باشد، شخص دچار بیماری چاقی است. امروزه چاقی به یک اپیدمی جهانی تبدیل گشته، به‌طوری‌که سالانه بیش از ۴ میلیون نفر درنتیجه اضافه‌وزن یا چاقی جان خود را از دست می‌دهند. نرخ اضافه‌وزن و چاقی در بزرگسالان و کودکان همچنان درحال افزایش است. از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۱۶، تعداد کودکان و نوجوانان دارای اضافه‌وزن یا چاق در سنین بین ۵ تا ۱۹ سال، بیش از چهاربرابر (از ۴ درصد به ۱۸ درصد) در سطح جهان افزایش یافته است. اضافه‌وزن و چاقی که زمانی تنها در کشورهای با درآمد بالا به‌عنوان یک مشکل مطرح می‌شد، اکنون در کشورهای با درآمد پایین و متوسط، به ویژه در محیط‌های شهری، به‌طور چشمگیری درحال افزایش است. اکثریت قریب‌به‌اتفاق کودکان دارای اضافه‌وزن یا چاق در کشورهای درحال‌توسعه مثل ایران زندگی می‌کنند که نرخ افزایش چاقی در آنها ۳۰ درصد بیشتر از کشورهای توسعه‌یافته است.

عواملی که باعث اضافه‌وزن می‌شوند

همان‌طور که در ابتدای مطلب عوارض چاقی گفتیم، طیف گسترده‌ای از پارامترها باعث اضافه‌وزن و چاقی می‌شوند. اما مهم‌ترین عامل چاقی در افراد سالم، دریافت بیش‌ازحد کالری از غذا است. برخی از غذاهایی که کالری بالایی دارند، شامل موارد زیر می‌باشند:

• فست‌فودها
• غذاهای سرخ‌شده، مانند سیب‌زمینی سرخ‌کرده
• غذاهای گوشتی چرب و فرآوری‌شده
• بسیاری از محصولات لبنی
• غذاهایی که شکر اضافه دارند، مانند محصولات پخته‌شده، غلات صبحانه آماده و کلوچه‌ها
• غذاهای حاوی قندهای پنهان، مانند سس کچاپ و بسیاری دیگر از مواد غذایی کنسرو‌شده و بسته‌بندی‌شده
• آبمیوه‌های شیرین، نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های الکلی
• غذاهای فرآوری‌شده با کربوهیدرات بالا، مانند نان و شیرینی

سبک زندگی کم‌تحرک و عدم انجام ورزش به مقدار کافی هم منجر به کاهش سوزاندن کالری در بدن و درنتیجه افزایش ذخیره‌ی چربی بدن می‌شود. چند نمونه از عادات بد در یک زندگی کم‌تحرک، عبارتند از:

• به جای انجام کارهای یدی، در یک اداره کار کنید.
• به جای انجام فعالیت‌های فیزیکی در خارج از منزل، با کامپیوتر بازی کنید.
• به جای پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری با ماشین به همه جا بروید.

از دیگر عواملی که می‌توانند منجر به چاقی شوند و عوارض چاقی را ایجاد کنند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فاکتورهای ژنتیکی و ارثی
• عدم خواب کافی
• استرس زیاد
• مشکلات هورمونی ناشی از اختلالات غدد درون‌ریز
• مصرف برخی از داروها
• عوامل محیطی که باعث افزایش مصرف غذاهای پرکالری می‌شود، مثل تبلیغات مخرب تلویزیونی، عدم آموزش صحیح درمورد تغذیه، عدم تمکن مالی برای خرید غذاهای سالم و…

• مهم‌ترین عامل چاقی در افراد سالم، دریافت بیش‌ازحد کالری از غذا است.

  عوارض چاقی چیست؟

  چاقی می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های بسیار زیادی شود که در ادامه به آنها اشاره شده است:

  فشار خون بالا از عوارض چاقی

  هرچه وزن شما بیشتر شود، بافت چربی شما نیز بیشتر می‌شود. این بافت برای زنده ماندن نیاز به اکسیژن و سایر مواد غذایی دارد که باید توسط جریان خون تأمین شود. هر چه نیاز به اکسیژن و مواد مغذی بیشتر شود، حجم خون و مقدار فشاری که روی سیستم گردش خون وارد می‌شود نیز افزایش می‌یابد و هر چه حرکت خون در سیستم گردش خون بیشتر شود، فشار بیشتری بر دیواره‌ی سرخرگ‌های شما وارد می‌کند. علاوه بر این، چاقی باعث افزایش تعداد ضربان قلب و کاهش ظرفیت عروق برای جابجایی خون می‌شود که تمام این عوامل باعث پرفشاری خون می‌گردد.

  دیابت از عوارض چاقی

  چاقی عامل اصلی ایجاد دیابت نوع ۲ است، زیرا افزایش چربی باعث افزایش مقاومت بدن به اثر هورمون انسولین می‌شود. لذا این هورمون نمی‌تواند با مقادیر نرمال قبلی، وظیفه‌ی خود را که کنترل قند خون است، به درستی انجام دهد و قند خون بالا می‌رود که خود یکی از عوامل مهم خطر برای سلامتی افراد است.

  اختلال در چربی خون از عوارض چاقی

  رژیم‌های غذایی که دارای مقدار زیادی چربی‌های اشباع شده مثل گوشت قرمز یا غذاهای سرخ شده هستند، می‌توانند علاوه بر چاقی باعث بالا رفتن کلسترول بد خون (به نام LDL) شوند. چاقی همچنین باعث پایین آمدن سطح کلسترول خوب خون (به نام HDL) و بالا رفتن سطح تری گلیسیرید می‌شود. تری گلیسیریدها بیشترین میزان چربی در غذاهای شما و همچنین بیشترین درصد چربی در بدن شما را شامل می‌شوند، و در طولانی مدت اختلال در سطح چربی‌های خون، باعث تصلب شرائین می‌شود، زیرا چربی‌های اضافه در جدار رگ‌ها رسوب می‌کنند. تصلب شرائین خود باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و سکته ی مغزی می‌شود.

• بیماری عروق کرونر از عوارض چاقی

  این بیماری یکی از اشکال بیماری‌های قلبی– عروقی است که از رسوب چربی در جدار سرخرگ‌های کرونر(سرخرگ‌هایی که به قلب خون رسانی می‌کنند) ایجاد می‌شود. پس از مدتی، رسوب این چربی‌ها باعث تنگ‌تر شدن دیواره‌ی داخلی عروق شده و خون کمتری به بافت قلب می‌رسد. کاهش خون رسانی به قلب، باعث آنژین صدری (درد قفسه‌ی سینه) می‌شود. انسداد کامل عروق قلبی می‌تواند باعث سکته‌ی قلبی شود.

  سکته‌ی مغزی از عوارض چاقی

  چاقی باعث تصلب شرائین و رسوب چربی در جدار سرخرگ‌ها می شود که می‌تواند سرخرگ‌های مغزی را نیز درگیر کند و باعث تنگ شدن عروق مغزی شود. حالا اگر لخته ی خونی در این عروق باریک ایجاد شود، می‌تواند به طور ناگهانی باعث انسداد جریان خون به منطقه‌ای از مغز شما شده و منجر به سکته‌ی مغزی گردد.

  سایش مفاصل (استئوآرتریت)

  در افراد چاق به علت افزایش فشار وارده بر مفاصل (خصوصاً مفاصل زانو، ران و مهره‌های پایین کمری)، غضروف مفصلی تخریب شده و باعث ایجاد درد مفصل و سفتی آنها می‌شود.

  توقف تنفس در خواب از عوارض چاقی

  توقف تنفس در خواب، خصوصاً در افراد چاقی که زیاد خور و پف می‌کنند، دیده می‌شود. این افراد به هنگام خواب شبانه، به علت انسداد مسیرهای هوایی ریه‌ها، برای مدت کوتاهی دچار توقف تنفس شده و مکررا در طول شب بیدار می‌شوند. در نتیجه خواب با کیفیتی در شب ندارند و در طول روز نیز به علت اختلال در خواب شبانه‌ی خود، دچار گیجی بوده و مرتب چرت می‌زنند. تحقیقات نشان داده، بیشتر افرادی که دچار وقفه یا آپنه‌ی تنفسی می‌شوند، دارای اضافه وزن بوده و گردنی بزرگ و راه هوایی باریکی دارند.

  سرطان از عوارض چاقی

  انواعی از سرطان‌ها با اضافه وزن همراه هستند که در زنان می‌توان به سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، سرطان گردن رحم و سرطان کیسه‌ی صفرا اشاره کرد. مردان چاق نیز نسبتاً در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به سرطان‌های کولون، رکتوم و پروستات هستند.

  بیماری کبد چرب از عوارض چاقی

  در اثر چاقی، چربی بیشتری در ساختار کبد وارد می‌شود که این تجمع چربی، می‌تواند باعث ایجاد التهاب، تخریب بافت کبد، کبد چرب و نهایتاً به نارسایی کبدی (سیروز) منجر شود، حتی اگر فرد هم‌زمان از مشروبات الکلی استفاده نکند، زیرا کبد چرب و سیروز کبدی بیشتر در افرادی که مقادیر زیادی الکل مصرف می‌کنند، بروز می‌کند.

  حتما بخوانید:۵۰ روش درمان کبد چرب با داروی گیاهی در منزل

  بیماری کیسه صفرا از عوارض چاقی

  تجمع چربی اضافی در بدن افراد چاق موجب تجمع کلسترول بیشتری در بدن آنها می‌شود که این کلسترول اضافی می‌تواند در کیسه صفرا رسوب کند و باعث سنگ کیسه‌ی صفرا شود. همچنین کاهش وزن سریع (یعنی بیش از ۱.۵ کیلو گرم در هفته) نیز باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا می‌شود.

  به‌غیر از این بیماری‌ها، از دیگر عوارض چاقی می‌توان به مشکلات ظاهری مانند عدم امکان استفاده از بسیاری لباس‌های زیبا و پیر به نظر رسیدن اشاره کرد. به‌همین‌دلیل بسیاری از افراد دچار اضافه‌وزن و چاق با مشکلات روحی روانی و کمبود اعتمادبه‌نفس دست‌وپنجه نرم می‌کنند که درطولانی مدت حتی می‌تواند منجر به بیماری‌های جدی‌تری مثل افسردگی شود. چاق بودن بسیاری از تحرک‌ها و ورزش‌ها را هم برای فرد سخت‌تر می‌کند و می‌تواند منجربه بروز مشکلات جسمانی عدیده‌ای شود. به‌طور مثال، افراد چاق در انجام ورزش‌های مفرحی مثل فوتبال، کوهنوردی و… دچار مشکل هستند و مفاصل پاهای آنها تحت فشار بسیار زیادی قرار می‌گیرند. ورزش در افراد چاق معمولا با درد در نواحی مختلف بدن همراه است. چاقی حتی می‌تواند منجر به بیماری‌های گوارشی مثل سوزش سر دل هم شود. به‌طور کلی عوارض چاقی آنچنان گسترده است که از این بیماری به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ‌ومیر در سرتاسر جهان یاد می‌شود.

  از کجا بفهمیم دچار اضافه‌وزن هستیم؟

  قبل‌ ازاینکه به بیان عوارض چاقی بپردازیم، خواهیم دید که در مرحله‌ی اول، از کجا بفهمیم دچار اضافه‌وزن یا چاقی هستیم؟ همان‌طور که حتما می‌دانید، وزن افراد به تنهایی فاکتور مناسبی برای بیان چاق بودن یا نبودن آنها نیست، زیرا وزن به پارامترهای مختلفی ازجمله جنسیت، قد، سن، میزان توده‌ی عضله و… بستگی دارد. بنابراین برای رفع این مشکل، محققان شاخص توده‌ی بدنی یا BMI را معرفی کرده‌اند. شاخص توده بدنی معیاری است که از قد و وزن شما برای بررسی سالم بودن وزنتان استفاده می‌کند. در محاسبه BMI، وزن یک فرد برحسب کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد او برحسب متر بیان می‌شود. برای مثال، BMI=25 به معنای 25 کیلوگرم بر متر مربع است.

  • BMI کمتر از ۱۸.۵ نشان می‌دهد که شما کم‌وزن هستید. بنابراین ممکن است نیاز به افزایش وزن داشته باشید. به شما توصیه می‌شود از پزشک یا متخصص تغذیه راهنمایی بخواهید.
  • BMI بین ۵تا ۲۴.۹ نشان می‌دهد که وزن شما متناسب با قدتان است. با حفظ وزن مناسب، خطر ابتلابه مشکلات جدی سلامتی را کاهش می‌دهید.
  • BMI بین ۲۵تا ۹ نشان می‌دهد که شما کمی اضافه‌وزن دارید. ممکن است به شما توصیه شود به دلایل سلامتی مقداری وزن کم کنید.
  • BMI بیش از ۳۰ نشان می‌دهد که شما به شدت اضافه‌وزن دارید. اگر وزن کم نکنید ممکن است سلامت شما در خطر باشد. توصیه می‌شود برای مشاوره با پزشک یا متخصص تغذیه صحبت کنید.

• در مجموع، BMI می‌تواند هشداردهنده‌ای بسیار مناسب برای خطر ابتلابه انواع بیماری‌ها باشد. اگر BMI کمتر از 18.5 (کم‌وزنی) دارید، ممکن است درخطر ابتلابه شرایط زیر باشید:

  • سوء تغذیه
  • کم خونی
  • تضعیف سیستم ایمنی، که می‌تواند منجر به عفونت‌ها و بیماری‌های مکرر شود.
  • پوکی استخوان
  • ناباروری
  • 

  • م خونی یکی از عوارض چاقی و اضافه وزن است.

    به‌طور کلی هرچه BMI شما بالاتر باشد، خطر ابتلابه شرایط زیر بیشتر می‌شود:

    • بیماری قلبی
    • فشار خون بالا
    • دیابت نوع ۲
    • بیماری کیسه صفرا
    • آرتروز
    • آپنه خواب و برخی مشکلات تنفسی
    • برخی سرطان‌ها، ازجمله روده بزرگ، سینه، آندومتر و کیسه صفرا
    • افسردگی و سایر شرایط سلامت روان
    • سکته
    • بیماری کبد چرب
    • کلسترول بالا
    • ناباروری

    مهم است که به‌یاد داشته باشید که می‌توانید بدون داشتن BMI بالا، هریک از شرایط بهداشتی فوق را داشته باشید. به‌طور مشابه، شما می‌توانید بدون داشتن هیچ‌یک از این بیماری‌ها، BMI بالایی داشته باشید. ژنتیک و عوامل دیگر مانند‌کشیدن سیگار نقش زیادی در ایجاد این شرایط دارند. BMI فقط به شما می‌گوید که ممکن است دارای اضافه‌وزن یا چاقی باشید و دراین‌صورت، احتمال ابتلای شما به بیماری‌هایی که ذکر شد، بیشتر خواهد بود.

  • 
  •  
•